Ai en de rol van de CDO
De nieuwe rol van de CDO: Data en AI als strategische pijlers in organisatieprocessen
Net zoals de rol van de CIO evolueert naar die van Chief Digital People Officer (CDPO), zal ook de functie van Chief Data Officer (CDO) belangrijke veranderingen ondergaan door de opkomst van generatieve AI en andere geavanceerde technologieën. Traditioneel verantwoordelijk voor het beheer van data governance, datakwaliteit en compliance, zal de CDO van de toekomst zich ook moeten richten op het op een juiste manier verbinden van interne en externe databronnen, de ethische aspecten achter de data, en de integratie van alle relevante data met onder andere de processen waarin AI actief is. De CDO zal niet alleen de waarde van data moeten maximaliseren en de kwaliteit ervan bewaken, maar ook zorg dragen voor ethische vraagstukken rondom data. Dit omvat het sturen op het bij elkaar brengen van inzichten over waar welke data zich bevindt in de organisatie, het harmoniseren van overlappende datadefinities, en het samenbrengen van data om strategische doelen te bereiken.
De evolutie van de Rol van de CDO
De rol van CDO is over de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden doordat een groot deel van de digitale transformatie gedreven wordt met data als kern. Traditioneel lag de focus van de CDO meer op het beheren van datastromen binnen de organisatie, het waarborgen van datakwaliteit (FAIR principes), en het naleven van regelgeving zoals de AVG (GDPR). Echter met organisaties die meer en meer data-gedreven willen acteren, meer en meer van reactief naar pro-actief (willen) veranderen en de komst van (generatieve) AI verandert de rol van data van een ondersteunende functie naar een strategische pijler die direct bijdraagt aan de bedrijfsdoelstellingen.
De nieuwe CDO zal hierdoor verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen en implementeren van een datastrategie die AI-gedreven innovatie mogelijk maakt. Dit betekent niet alleen het beheren van data, maar ook het ontwikkelen van een ethisch kader rondom de data en voor het gebruik van data binnen in AI modellen het (laten) inrichten en bewaken daarvan. Het is een verschuiving die vraagt om een bredere set aan vaardigheden en verantwoordelijkheden, waaronder datagedreven besluitvorming, AI-Ethiek met o.a. toetsing volgens bijvoorbeeld IAMA en het managen van de relatie tussen data en AI binnen de organisatie.
Data als brandstof voor (Gen)AI
In een wereld waarin (Gen)AI steeds meer gaat opereren als digitale collega, ook van de CDO, en meer en meer gaat ondersteunen bij het nemen van beslissingen is data de brandstof die de beslissingen aandrijft. De CDO zal ervoor moeten zorgen dat de data die gebruikt wordt door AI-systemen accuraat is, relevant en dat de BIAS binnen de data zo ver mogelijk beperkt wordt. Daar waar BIAS zit is het van belang dat de CDO deze duidelijk laat registreren en beheren zodat er naast bijsturen op de dataset zelf ook op andere manieren dan middels het vereffenen binnen de dataset op bijgestuurd kan worden. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan prompt engineering en andere technieken. Dit betekent dat de CDO actief zorg draagt met betrokkenen in de selectie en voorbereiding van datasets voor AI-training en in het monitoren van de prestaties van de AI-modellen (samen met de proces verantwoordelijke medewerkers) om ervoor te zorgen dat deze in lijn zijn met de organisatiedoelen en ethische standaarden.
Een andere belangrijke verantwoordelijkheid ligt bij het opzetten van robuuste data governance frameworks die ervoor zorgen dat data niet alleen veilig en compliant is, maar ook ethisch verantwoord ingezet kan worden. Hierbij valt te denken aan het zoveel mogelijk voorkomen van de eerder genoemde BIAS, het zorgen dat medewerkers die met AI werken getraind zijn in het herkennen van de BIAS in datasets, het realiseren van waarborgen van (inzichten rondom) data en privacy en het ervoor zorgen dat (inzichten rondom) data en datasets voldoen aan beleid, wet- en regelgeving.
Het verbinden en harmoniseren van data binnen de organisatie
Een belangrijke verantwoordelijkheid van de (toekomstige) CDO lig in het effectief verbinden van interne en externe databronnen en de zoektocht naar eventuele additionele data om (nog) effectievere digitale medewerkers te realiseren. De CDO heeft de belangrijke taak om ervoor te zorgen dat data vanaf verschillende afdelingen, directies, losstaande organisaties binnen een groter geheel op een coherente manier verbonden en waar mogelijk geïntegreerd ingezet kunnen worden zodat deze kunnen bijdragen aan de kwaliteit van AI inzichten en de ‘kennis’, ‘kunde’ en kwaliteit van de digitale medewerkers.
Het harmoniseren van datadefinities is daarbij zeer relevant. In veel organisaties bestaan verschillende definities en standaarden voor dezelfde soort data wat kan leiden tot inconsistenties en inefficiënties. Een schone taak voor de CDO is om (samen met architecten en, waar van toepassing, privacy officers en informatiebeveiligingsmedewerkers) deze uitdagingen aan te pakken door duidelijke richtlijnen en standaarden te ontwikkelen die ervoor zorgen dat de data op een uniforme manier wordt beheerd en gebruikt. Dit zorgt niet alleen voor consistentie en betrouwbaarheid, maar ook voor efficiëntere integratie van AI in de bedrijfsprocessen.
Om dit alles goed te kunnen realiseren is het voor de CDO ook van belang om (samen met architecten) te werken aan de inzichten van organisatie (werk)processen, de daaraan ondersteunende systemen en de data die omgaat binnen die systemen. Daarnaast is een nauwe samenwerking tussen de CDO en Life Cycle Management specialist van belang om zorg te dragen dat een continue meting is ingericht op de data kwaliteit en het voldoen aan de eisen zodat ook de data life cycle inzichtelijk is en er tijdig geacteerd kan worden indien data niet (meer) aan de eisen voldoet of irrelevant wordt.
Ethiek in de CDO functie
Een van de grootste nieuwe verantwoordelijkheden van de CDO zal liggen in het toezichthouden op de ethische implicaties van AI. AI-systemen kunnen diepgaande gevolgen hebben voor de organisatie en haar stakeholders. Wanneer er op basis van data nieuwe data / informatie tot stand komt is er een taak voor de CDO weggelegd om ervoor te zorgen dat het helder is hoe deze tot stand komt (transparantie), dat het een rechtvaardige uitkomst is en dat deze ethisch verantwoord is.
Dit houdt in dat de CDO een strategische visie moet ontwikkelen / hebben op ethiek (en het voldoen aan beleid, wet- en regelgeving) van de huidige data(set), de data gebruikt in de AI-modellen en de data die uit de AI modellen komt. In die strategie dient de CDO rekening te houden met vraagstukken als Bias, privacy, transparantie en verantwoordelijkheid. De CDO zal hiervoor nauw moeten samenwerken met Privacy officers, CISO en informatiebeveiligingsexperts, architecten, life cycle specialisten en juridisch medewerkers. Daarnaast is het raadzaam nauw samen te werken met (eventueel op te richten) juridische en etische commissies binnen de organisatie om richtlijnen en best practices te ontwikkelen en monitoren rondom AI. Dit kan ook inhouden dat de CDO betrokken is bij het ontwikkelen van training- en bewustwordingsprogramma’s / AI-Literacy programma’s zoals genoemd in de AI Act, artikel 4. Het AI Literacy programma bij DigiBeter omvat o.a.:
kritisch denken en probleemoplossing,
Het beoordelen van door AI geproduceerde content
Het evalueren van door AI geproduceerde content
Het verfijnen van de output
het (her)kennen van Bias
creatief denken en ontwerpcompetentie
Technische bekwaamheid
Het volledig en succesvol kunnen gebruiken van de AI tool
Zoals het kennen van de beperkingen van AI, hoe daar mee om te gaan en/of ze te omzeilen
Ethiek en risicomanagement
Het nemen van verantwoordelijkheid voor de (kwaliteit van) AI output / het uiteindelijk opgeleverd werk
IAMA
e.a.
Bepaalde communicatie skills waaronder
Communicatie naar de AI (Prompt engineering met al zijn nuances) o.a.
Verfijnen van output zoals bijsturen op Bias
Toespitsing op beoogd publiek
Diverse vormen van prompting
Data, datakwaliteit en procesinzichten
DigiBeter biedt deze trainingen in AI literacy. Voor meer informatie rondom de gehele training of delen daarvan neem contact met ons op via mail.
Samenwerking en interdisciplinaire teams
In de (nabije) toekomst zal de CDO ook een belangrijke rol spelen in het opbouwen van interdisciplinaire teams die bestaan uit datawetenschappers, AI-specialisten, ethici en juristen. Deze teams dienen nauw samen te werken om zorg te dragen dat AI-systemen voorzien zijn van de juiste, kwalitatieve Data. Data die zoveel mogelijk neutraal (Vrij van Bias) is en ethisch verantwoorde data en data die voldoet aan beleid, wet- en regelgeving zodat AI systemen optimaal kunnen bijdragen aan en in lijn met de bedrijfsstrategie.
Met de verschuiving van data naar een strategische pijler binnen de organisatie, zal de CDO ook een verschuiving zien in stakeholder management. Waar de CDO traditioneel vooral vaak met technische en operationele teams samenwerkte, zal de CDO nu vaker direct met de C-suite, de raad van bestuur, en externe stakeholders zoals toezichthouders en partners moeten communiceren. Dit vereist dat de CDO niet alleen technische concepten duidelijk kan uitleggen, maar deze ook kan vertalen naar de bredere bedrijfsdoelen en strategische prioriteiten. Hiervoor dient de CDO proactief samen te werken met alle stakeholders om ervoor te zorgen dat de datastrategie niet alleen breed gedragen wordt binnen de organisatie, maar ook aansluit bij de verwachtingen en eisen van externe partijen. Verder is het van belang dat de CDO strategische relaties opbouwt die kunnen bijdragen aan het versterken van de datagedreven visie van de organisatie.
De CDO is daarmee een brugfunctie tussen de meer technische en meer business gerelateerde onderdelen evenals strategische aanspreekpunten van de organisatie. Een CDO moet in deze driehoekm al dan niet met behulp van een digitale (AI) medewerker, effectief kunnen communiceren met zowel de C-suite, IT-afdelingen en andere belanghebbenden in en buiten de organisatie om ervoor te zorgen dat de datastrategie breed gedragen en gemonitord wordt en dat de data correct en ethisch is en blijft.
Nieuwe competenties voor de CDO
Omdat de rol van de CDO door de komst van (generatieve) AI zo verandert als de CDO een breed scala aan vaardigheden moeten ontwikkelen. Naast een diepgaande kennis van data en datakwaliteit, beleid, wet- en regelgeving dient een CDO ook te beschikken over strategisch inzicht, ethisch bewustzijn en zeer sterke communicatievaardigheden. De CDO dient in staat te zijn technisch complexe concepten begrijpelijk te maken voor niet-technische stakeholders en om de organisatie te leiden in de ethische en verantwoorde toepassing van AI.
Naast de technische en ethische verantwoordelijkheden zal de CDO ook een rol spelen in het begeleiden van de organisatie door de cultuurverandering die noodzakelijk is voor een succesvolle overgang naar een datagedreven aanpak. Dit vereist niet alleen het implementeren van technologie, maar ook het veranderen van de mindset van medewerkers op alle niveaus. De CDO moet actief werken aan het bevorderen van een cultuur waarin data niet alleen als een ondersteunende functie wordt gezien, maar als een kerncomponent van strategische besluitvorming. Dit vergt bewustwording bij alle medewerkers van het belang van data, datakwaliteit en vaardigheden zoals het nadenken over welke mogelijke additionele data waardevol zouden kunnen zijn in het proces en besluitvorming daar omheen. Dit kan onder andere worden bereikt door middel van training- en bewustwordingsprogramma’s die de waarde van data en datagedreven besluitvorming benadrukken, evenals door het ontwikkelen van incentives die datagestuurd gedrag belonen.
Daarnaast zal de CDO zich blijvend moeten verdiepen in de laatste ontwikkelingen op het gebied van data en AI om zo up to date te blijven en ervoor zorgen dat de organisatie flexibel genoeg is om mee te bewegen met deze snelle technologische veranderingen.
Conclusie en vooruitblik
De evolutie van de CDO-rol weerspiegelt de toenemende strategische betekenis van data binnen organisaties. In een wereld waarin AI steeds vaker ondersteunt bij het maken van beslissingen en inschattingen is de CDO de hoeder van kwalitatief hoogwaardige data die voldoet aan alle normen, waarden, beleid, wet- en regelgeving.
Een rol die zowel technische expertise, strategisch denken maar ook kennis van ethiek, communicatie en netwerk skills omvat. DE CDO is (al dan niet in samenwerking met andere rollen) een pionier in het het ontwikkelen van data- en AI-strategieën die niet alleen waarde creëren voor de organisatie maar ook bijdragen aan een rechtvaardige en ethische operatie. Het is een transformatie die organisaties helt zich beter voor te breiden op de uitdagingen en kansen van een AI-gedreven toekomst met data als een van de, zo niet het meest waardevolle strategische asset(s).
De toekomstige CDO speelt daarmee een centrale rol in de succesvolle integratie van AI in de organisatie en een essentiële rol voor diverse kaders die noodzakelijk zin om de technologieën op een verantwoorde manier in te zetten.