De oorlog om Creativiteit en een Miljardenstrijd die Jouw Toekomst Herschrijft

Hoe de ideeën en creativiteit van jou en miljoenen anderen ongevraagd de brandstof zijn in een keiharde race om geld en macht

Jul 07, 2025

∙ Paid

De AI-revolutie is geen toekomstmuziek meer; ze dendert nu al met de kracht van een losgeslagen goederentrein door onder meer de marketing- en reclamewereld. Een volledig door AI gemaakte commercial, live uitgezonden tijdens de NBA Finals, is het onomstotelijke bewijs: de poorten staan wagenwijd open en de traditionele creatieve industrie staat op haar grondvesten te trillen. De belofte van zeer sterke kostenreductie tot soms wel 95% is voor velen een droom die uitkomt.

Maar terwijl de creatieve en commerciële mogelijkheden eindeloos lijken, woedt achter de schermen een bikkelharde strijd die allesbepalend is. Dit is meer dan een technologische update; het is een gevecht om geld, ethiek en de ziel van creativiteit, uitgevochten in rechtszalen van Silicon Valley tot Brussel. Giganten als Disney en Google staan lijnrecht tegenover elkaar en de uitkomst bepaalt of jij straks nog de maker bent, of slechts een toeschouwer van de machine. De vraag is niet langer of AI jouw werk verandert, maar hoe je voorkomt dat je irrelevant wordt in de nieuwe orde die nu wordt gevestigd.

In deze chaos van disruptie, juridisch getouwtrek en geopolitieke machtsspellen, is overzicht geen luxe, maar een pure overlevingsstrategie. Stilstaan is geen optie. Wie nu niet de juiste kennis vergaart om de risico's te navigeren en de enorme kansen te grijpen, levert de controle over aan degenen die dat wél doen. Lees verder en ontdek niet alleen hoe deze revolutie zich voltrekt, maar ook hoe jij de regie in handen houdt.

Inhoud

AI verovert de marketing en reclame industrie
AI-Revolutie voor de rechter
- Een strijd om Geld, Ethiek en de Toekomst van Creativiteit
Mijn AI dreigt mij te chanteren
- Moeten we ons zorgen maken?
De Wereldwijde AI-Revolutie:
- Europa's Jacht op Onafhankelijkheid en de Opkomst van Superslimme Assistenten én
- de slimme assistent aan de andere kant van de oceaan

En in ons deel voor de betalende lezers onder meer

AI’s geheime superkracht?
- Maak kennis met de comeback van metadata!
ReAct prompting 2022 VS de werking nu met Reasoning
Prompts ter inspiratie voor onder meer:
- Projectmanagement
- Communicatie
- Marketing
- Sales
- Secretarieel medewerkers
- P&O / HRM (Personeel & Organisatie)
- Learning & Development specialisten
- Werving & Selectie medewerkers
- Financiën & Budgetbeheer
- Duurzaamheid & MVO
- Management & leiderschap
- Beleid
- Risk Management
- Inkoopspecialist

AI verovert de marketing- en reclame-industrie

AI heeft de reclame- en marketingindustrie veroverd. Barrières die andere sectoren vertragen, lijken in de reclame en marketing veel minder van toepassing aangezien technologie direct in dienst staat van commercie. De snelheid van AI-ontwikkeling creëert voortdurend nieuwe toepassingen.

Een recente doorbraak was toch wel de lancering van Google's Veo 3-model dat ingebouwde geluidsgeneratie heeft. Voorheen (afgelopen 1,5 - 2 jaar) was het creëren van een advertentie met generatieve media een complex proces waarbij video (met bijvoorbeeld Sora of Runway) en audio (bijvoorbeeld met ElevenLabs) apart moesten worden gemaakt en gesynchroniseerd. Met Veo 3 kan geluid direct in de prompt worden meegenomen.

Minder dan een maand na deze introductie, werd de nieuwe mogelijkheid al omgezet in een echte advertentie op een grote televisiezender. AI-filmmaker PJ Ace tweette: "Kalshi huurde mij in om de meest krankzinnige NBA Finals-commercial mogelijk te maken. De tv-zender heeft deze G

TA-stijl waanzin daadwerkelijk goedgekeurd. Hoge-dopamine Veo-video's worden de reclametrend van 2025."

De tagline van het merk, "De wereld is gek geworden, handel erin," wordt omschreven als misschien wel de meest perfecte tagline voor onze moderne tijd.

PJ Ace deelde zijn proces voor het komen tot de marketingvideo:

Schrijf een script.
Gebruik Gemini om het om te zetten in een shotlist en prompts.
Plak de prompts in het videomodel (Veo).
Bewerk het resultaat in CapCut of een ander platform.

Hij voegde er aan toe dat hij Gemini vroeg om telkens vijf prompts te genereren, omdat de kwaliteit afneemt bij meer detail. Elke prompt moest de scène volledig beschrijven om consistentie te behouden. Uiteindelijk kostte het 300 tot 400 generaties om 15 bruikbare clips te krijgen (best een behoorlijke energie impact). Dit werd echter gedaan door één persoon in twee tot drie dagen, met een kostenreductie van 95% vergeleken met traditionele advertenties. Wat je hier ook bij kan bedenken is wat normaal de reisbewegingen zijn van zo’n marketingteam dat dit normaal maakt wat natuurlijk ook een energie impact is. Als we het hebben over de energie impact moeten we de impact van de huidige benadering afzetten tegen die van de nieuwe. Overigens benadrukt PJ dat: "Merken betalen nog steeds een premie voor smaak. De toekomst is kleine teams die wekelijks virale, merk gerelateerde content maken en 80-90% van het resultaat behalen voor veel minder geld.

AI-Revolutie voor de rechter, Een strijd om Geld, Ethiek en de Toekomst van Creativiteit

De race om de dominantie in artificiële intelligentie (AI) wordt niet alleen in datacenters en directiekamers gevoerd maar steeds vaker ook in de rechtszaal. De opkomst van generatieve artificiële intelligentie (GenAI) markeert een technologische omwenteling met zowel maatschappelijke als economische gevolgen. Systemen zoals Large Language Models (LLMs) die coherente tekst produceren en beeldgeneratoren die op basis van een simpele prompt complexe visuele werken creëren, herdefiniëren de grenzen van automatisering en creativiteit. De technologische basis van deze systemen is echter onlosmakelijk verbonden met een van de meest fundamentele pijlers van de creatieve economie: het auteursrecht. Dit is omdat deze modellen hun capaciteiten ontlenen aan een trainingsproces dat de analyse van grote hoeveelheden data vereist. Data die vaak van het internet geschraapt is en voor een significant deel uit auteursrechtelijk beschermde werken bestaat. Je moet daarbij denken aan werken variërend van literatuur en nieuwsartikelen tot foto's, illustraties en softwarecode.

De afhankelijkheid van deze data voor deze grote modellen creëert spanning en zorgt voor een golf aan spraakmakende rechtszaken. De meerdere juridische gevechten die momenteel worden uitgevochten in rechtszalen in de Verenigde Staten en Europa, draaien om een reeks kernvragen die de toekomst van zowel de technologie als creativiteit verder gaan vormgeven. Kernvragen zijn o.a.:

Vormt het trainen van een AI-model op auteursrechtelijk beschermd materiaal, zonder expliciete toestemming van de rechthebbende, een inbreuk op het auteursrecht?
Kan de output van een AI-model, zelfs als het geen letterlijke kopie is, inbreuk maken op de werken die in de trainingsdata zijn gebruikt, bijvoorbeeld door stijl of thematiek te imiteren?
Wie, of wat, kan worden beschouwd als de 'auteur' van een door AI gegenereerd werk? En kan een dergelijk werk zelf auteursrechtelijke bescherming genieten, een vraagstuk dat de essentie van menselijke creativiteit raakt?

De fundamentele vraag of de AI-revolutie gehinderd zal worden door een web van copyrightrechtszaken, is de meest prangende kwestie van onze tijd. Met miljarden aan beurswaarde op het spel, is dit geen abstracte discussie. Het is een gevecht dat de toekomst van innovatie, de waarde van creativiteit en de ethische grenzen van technologie zal bepalen.

Het Handboek van de Tech-disruptor

De strategie van de grote AI-bedrijven is absoluut niet nieuw. Ze volgen een voor de tech-wereld bekend handboek met als aanpak om met een nieuwe technologie bewust op de randen – of eroverheen – van de bestaande wetgeving te opereren. Hiermee creëren ze voldongen feiten om pas daarna de onvermijdelijke juridische strijd aan te gaan.

Een recente analogie uit Nederland is te vinden bij online supermarkt Picnic, die met zijn app-gestuurde model de grenzen van de traditionele supermarkt-CAO opzocht. Winst in de rechtszaal betekent de legitimatie van een uiterst winstgevend nieuw businessmodel. Verlies wordt ingecalculeerd. De AI-giganten, met hun diepe zakken en legers aan advocaten worden gezien als "too big to fail" en passen dit handboek nu toe op het intellectueel eigendom van de hele wereld.

Diverse recente rechtszaken illustreren dit patroon perfect. Zowel Anthropic als Meta behaalden recente, zeer specifieke, overwinningen. Anthropic kreeg van een rechter toestemming om fysiek gekochte boeken te gebruiken voor de training van zijn AI. Een uitspraak die overigens slechts een juridisch splintertje is. Het geldt niet voor de miljoenen illegaal van het internet "gescrapete" boeken en zegt niets over de rechtmatigheid van de output die de AI produceert.

De zaak tegen Meta werd zelfs afgewezen op een procedurele fout: de aanklagende schrijvers hadden hun claim onvoldoende geformuleerd. Cruciaal is dat de rechter wel opmerkte dat het onderliggende vergrijp, het zonder toestemming trainen op auteursrechtelijk beschermd werk, wel degelijk illegaal is. De AI-bedrijven winnen vooralsnog op details, terwijl de fundamentele ethische en juridische vragen onbeantwoord blijven.

In een andere zaak hebben Disney en Universal, Midjourney aangeklaagd wegens auteursrechtschending. Ze beweren dat Midjourney is getraind op hun beschermde materialen en met gemak personages als Shrek, Darth Vader en de Minions kan reproduceren. "Midjourney is de ultieme auteursrechtelijke freerider en een bodemloze put van plagiaat," aldus de aanklacht.

Kim Harris, algemeen adviseur van NBCUniversal, verklaarde dat de rechtszaak is aangespannen om "het harde werk van alle artiesten te beschermen". Horatio Gutierrez, hoofd juridische zaken van Disney, voegt daar aan toe: "Piraterij is piraterij en het feit dat het door een AI-bedrijf wordt gedaan, maakt het niet minder een inbreuk."

Deze rechtszaak verschilt van eerdere zaken omdat de aanklagers tientallen visuele voorbeelden van gegenereerde afbeeldingen hebben overlegd. De online discussie die we hierover tegenkomen is extreem gepolariseerd, met felle tegenstanders die hun levenswerk lijken te hebben gemaakt van het aanpakken van AI-bedrijven.

Emad Mostaque, oprichter van Stability AI, deelde zijn gedachten, gebaseerd op zijn ervaringen: "Ik heb miljoenen dollars uitgegeven aan advocaten (...) De zaak zelf is juridisch vrij zwak op basis van de outputs. De inputs zullen de echte kern van de zaak zijn. (...)

Het is interessant dat Midjourney naar het lijkt niet in gesprek is gegaan met Disney en Universal toen ze in december werden benaderd." Mostaque kreeg overigens felle kritiek op zijn analyse van AI-tegenstanders, maar hij bleef bij zijn standpunt dat de zaak juridisch zwak is.

Uiteindelijk zullen deze zaken waarschijnlijk net als diverse anderen voor het Amerikaanse Hooggerechtshof eindigen. Tot die tijd is elke uitspraak van een lagere rechtbank grotendeels irrelevant. De vraag is wat er gebeurt als Disney en Universal de rechtszaak winnen. De industrie zou kunnen verschuiven naar modellen die zijn getraind op gelicentieerde content. Maar op de achtergrond loert ook onder andere China met een groot aantal open-source modellen die zich weinig aantrekken van auteursrecht. Bedrijven zullen naar alle verwachting in ieder geval niet stoppen met het gebruik van AI; als Amerikaanse modellen worden verboden, zullen de meesten simpelweg overstappen op Chinese alternatieven.

AI marketingvideos zijn een feit, terwijl jij dit leest wordt een AI-gegenereerde alien van Kalshi live uitgezonden tijdens de NBA Finals in heel de VS.

Verstoorde waardeketen en botsende werken

Een van de meest alarmerende aspecten is dat de rechter in de Anthropic-zaak de bredere marktverstoring bewust buiten beschouwing liet. Precies daar ligt de kern van de angst bij creatieve makers. De symbiotische relatie die ooit bestond met platformen als Google Nieuws, waar uitgevers verkeer terugkregen, is verdwenen. Generatieve AI ondermijnt de bron. Waarom zou je nog een diepgaand non-fictie boek schrijven als een AI het direct kan samenvatten en herformuleren, waardoor jouw werk overbodig wordt? We zien nu al een vloed aan door AI gegenereerde boeken zoals "Agentic AI for Dummies", die de markt vullen met afgeleide content. De prikkel om te investeren in origineel, tijdrovend en creatief werk wordt daarmee systematisch uitgehold.

Het is een botsing van waarden, disruptieve groei versus de bescherming van de maker, die overal in de tech-wereld zichtbaar is.

Laten we er iets bijpakken dat niet AI is om het te illustreren. De Fairphone 6 draait om duurzaamheid en repareerbaarheid maar wordt door sommigen afgedaan als een "mid-performance" toestel. Het heersende sentiment in de voorhoede van tech is dat je altijd de "high-performance" optie moet kiezen, zeker voor een apparaat dat je acht uur per dag gebruikt. Dit toont een wereldbeeld dat maximale prestatie boven alles zou moeten staan. Maar is dat ook zo en werkt dat ook zo in AI? Kunnen we niet, als we grip hebben op de individuele componenten, iets veel beters, duurzamers en beter op onze normen en waarden en onze principes vertegenwoordigend systeem zelf bouwen? Het antwoord is uiteraard dat dit wel kan zoals we ook al in eerdere nieuwsbrieven uit de doeken gedaan hebben. De AI-race is hier echter de ultieme manifestatie van deze filosofie. Een ontwikkeling waarbij velen van ons de ethische en maatschappelijke kosten niet kennen of zien als bijkomstige schade.

Frustratie, Hypocrisie en de Roep om Redelijkheid

De traagheid en complexiteit van het juridische proces leiden tot enorme frustraties. In plaats van een principiële discussie over een eerlijke waardeverdeling, verzanden de debatten in juridisch getrut en vaak nogal procedurele details. Je zou je kunnen afvragen waarom er niet een andere aanpak gehanteerd wordt geïnspireerd op de filosofie van Jeff Bezos: "Disagree and commit." Het idee achter die uitspraak is dat een rechter dan in de zaak een redelijke , menselijke beslissing neemt over de waardeverdeling. Zelfs als partijen het er niet mee eens zijn is de gedachte dat iedereen zich daarbij committeert aan de uitkomst. Een aanpak die de samenleving in staat stellen om vooruit te komen, in plaats van jarenlang vast te zitten in juridische gevechten. Overigens is het dan nog zo dat als dit in Amerika zou gebeuren er in Europa andere wetten en regels gelden.

De leiders van de AI-industrie dragen zelf ook nog eens bij aan een stuk scepsis. OpenAI's CEO Sam Altman die zich opwerpt als een voorvechter van de privacy van zijn gebruikers met als argument tegen het monitoren van chatbot-output kan je absoluut als hypocriet zien. Een bedrijf dat is gebouwd op het zonder toestemming gebruiken van de data van miljoenen, claimt nu privacy als schild…

Tegelijkertijd lijkt de industrie, in haar jacht op het volgende model zoals GPT-5, de gewone gebruiker uit het oog te verliezen. Opnieuw met een verwijzing naar Bezos' obsessie met klanttevredenheid, wordt gesteld dat de huidige AI-tools zelden een "tien" scoren. De output is "nooit genoeg", de gebruiker moet constant bijsturen. Dit komt mede doordat de focus van al deze spelers in de race ligt op de race zelf en de daaromheen gaande juridische gevechten en niet op het daadwerkelijk perfectioneren van het product voor de eindgebruiker. Een kans die er ligt voor de kleine spelers

De conclusie is onontkoombaar: de strijd om AI en auteursrecht is een gevecht op vele fronten tegelijk. Het is een juridische, economische, maar bovenal een ethische strijd. De uitkomst zal niet alleen de financiële verhoudingen tussen de oude en nieuwe creatieve industrie bepalen, maar ook definiëren wat voor soort digitale samenleving we willen zijn: een waarin de snelste en meest disruptieve wint, of een waarin innovatie en respect voor de maker hand in hand gaan.

Wij hebben met AI een overzichtje gemaakt van de diverse lopende zaken.

Het Europese perspectief: AI-Act en TDM-Exceptie

Terwijl de Verenigde Staten de grenzen van AI en auteursrecht aftast via een reeks spraakmakende rechtszaken en de evolutie van de 'fair use'-doctrine, kiest de Europese Unie voor een fundamenteel andere benadering: proactieve regulering. Met de invoering van de AI Act en de reeds bestaande Tekst- en Datamining (TDM)-exceptie, creëert de EU een juridisch kader dat is gebaseerd op compliance en transparantie, in plaats van op litigatie.

De EU AI Act, die in 2024 van kracht werd, introduceert een reeks verplichtingen voor aanbieders van AI-systemen, met specifieke en verstrekkende regels voor ontwikkelaars van General-Purpose AI (GPAI) modellen zoals ChatGPT of Gemini. Een van de meest impactvolle verplichtingen op het gebied van auteursrecht is de transparantieplicht.

Volgens de AI Act moeten aanbieders van modellen een "voldoende gedetailleerde samenvatting" publiceren van de auteursrechtelijk beschermde content die is gebruikt voor het trainen van hun model. Je kan je misschien voorstellen dat daarmee dus eigenlijk alle taalmodellen die momenteel ingezet worden niet compliant zijn want een kijkje in de keuken maakt de concurrentie mogelijk wijzer dan ze al zijn en is voer voor nieuwe rechtzaken. Deze verplichting is echter mede ontworpen om de 'black box' van AI-training te openen.

Het primaire doel is om rechthebbenden, zoals auteurs, uitgevers, kunstenaars en platenlabels, in staat te stellen te controleren of hun werk is gebruikt in het trainingsproces. Deze transparantie is de noodzakelijke voorwaarde voor rechthebbenden om hun wettelijke rechten, met name het 'opt-out'-recht, effectief te kunnen uitoefenen. Dit markeert een fundamentele breuk met de Amerikaanse aanpak, die meer reactief is en afhankelijk van bewijsverkrijging tijdens een rechtszaak.

Het fundament voor de Europese benadering van AI-training werd al gelegd in de Richtlijn inzake Auteursrechten in de Digitale Eengemaakte Markt (DSM-richtlijn) uit 2019. Deze richtlijn introduceerde een specifieke uitzondering op het auteursrecht voor tekst- en datamining (TDM), de technische term voor het geautomatiseerd analyseren van grote hoeveelheden data, wat de kern is van AI-training.

Volgens deze exceptie is TDM, ook voor commerciële doeleinden, in principe toegestaan, op voorwaarde dat de gebruiker rechtmatige toegang heeft tot de data. Er is echter een cruciale voorwaarde: de uitzondering geldt niet als de rechthebbende zich uitdrukkelijk tegen dit gebruik heeft verzet. Dit wordt het 'recht op voorbehoud' of de 'opt-out' genoemd. Rechthebbenden kunnen dit voorbehoud kenbaar maken via machine-leesbare middelen, zoals een robots.txt-bestand op een website of via specifieke metadata in de content zelf.

Tegelijkertijd zijn er voldoende crawelers die dit gewoon negeren. Daarom lanceerde Cloudflare afgelopen week een oplossing voor en die blokkeert AI-crawlers die geen expliciete toegang hebben. Enkel tegen een afgesproken betaling (als die er is) komt een crawler door en mag deze eenmalig informatie ophalen achter het tolpoortje. Websitebeheerders kunnen zelf bepalen welke AI-bedrijven toegang krijgen en waarvoor hun content gebruikt mag worden, bijvoorbeeld voor training, zoekopdrachten of andere toepassingen. De volgende keer moet er dan natuurlijk wel ook gewoon weer tol betaald worden. Volgens Cloudflare is dat noodzakelijk om de balans op het internet te herstellen. AI-systemen gebruiken vaak grote hoeveelheden online content om antwoorden te genereren, zonder verkeer terug te sturen naar de oorspronkelijke bron.

Het nieuwe beleid bouwt verder op een functie die Cloudflare al sinds september 2024 aanbiedt. Met die functie kunnen beheerders met één klik AI-crawlers de boel blokkeren. Intussen maken meer dan een miljoen klanten daar gebruik van. Vanaf nu geldt die blokkade standaard voor nieuwe websites die zich aanmelden bij Cloudflare. Website-eigenaars kunnen nog steeds zelf kiezen om crawlers wel toe te staan.

De AI Act bouwt direct op voort op het ‘recht op voorbehoud’ en versterkt dit mechanisme. De wet verplicht aanbieders van modellen niet alleen om transparant te zijn over hun trainingsdata, maar ook om een beleid te implementeren dat deze 'opt-outs' actief identificeert en respecteert. Een van de meest verstrekkende bepalingen is dat deze verplichting ook geldt als de training van het model buiten de EU heeft plaatsgevonden, zolang het model op de EU-markt wordt aangeboden.

De conclusie tot dit punt is onontkoombaar, de strijd om AI en auteursrecht is een gevecht dat loopt op veel fronten tegelijk. Het is een juridische, economische, maar bovenal ook een ethische strijd. De uitkomst zal niet alleen de financiële verhoudingen tussen de oude en nieuwe creatieve industrie bepalen, maar ook definiëren wat voor soort digitale samenleving we willen zijn, een waarin de snelste en meest disruptieve wint, of een waarin innovatie en respect voor de maker hand in hand gaan. Of dit een strijdt is die alleen in de rechtzaal gevoerd moet worden is een andere vraag. Wij als gebruikers, organisaties en overheden kunnen er nu al voor kiezen om in te zetten op onze eigen modellen. Hoe en wat beschreven we al eerder.

VEO 3 is nu ook in Nederland

Het door ons eerder besproken VEO 3 Video model is nu ook uit in Nederland en produceert mooie video’s Om de tool te kunnen gebruiken heb je wel het GBoogle AI Pro-abonnement nodig. Door de lancering is VEO 3 nu in 159 landen beschikbaar waaronder in heel Europa alsdus topman Josh Woodward op X.

Het grote voordeel ten opzichte van de voorganger van VEO 3 is dat de tool natuurwetten beter ‘snapt’ en ook video’s met geluid en zelfs spraak kan genereren. Daarnaast moet het ook snel mogelijk owrden om video’s op basis van foto’s te maken.

In de Video’s zit een SynthID-watermerk geïntegreerd en pro-gebruikers kunnen er 3 per dag maken. Wij maakten er alvast 1 voor hierboven en hieronder gerelateerd aan het eerder besproken onderwerp over copyright.

Volgende stap: interactieve videogames?

De toekomst van Veo 3 zou echter wel eens veel verder kunnen reiken dan alleen het genereren van video's. Demis Hassabis, de CEO van Google's AI-onderzoekslab DeepMind, suggereerde dinsdagavond dat het model mogelijk gebruikt kan worden voor videogames. Op X reageerde hij op een gebruiker die Google opriep: "Laat me al een videogame spelen van mijn Veo 3 video's". Het antwoord van Hassabis was kort maar veelzeggend: "now wouldn’t that be something…" ("zou dat niet wat zijn…").

De volgende ochtend deed Logan Kilpatrick, productleider voor Google’s AI Studio, er nog een schepje bovenop met een reactie die slechts bestond uit zwijgende emoji's: “🤐🤐🤐🤐”.

Hoewel de opmerkingen van de Google-topmannen speels van aard zijn en een woordvoerder van Google aangaf "op dit moment niets te delen" te hebben, is het idee van speelbare wereldmodellen zeker niet uit de lucht gegrepen. Er is wel een belangrijk technisch verschil: een video-generatiemodel zoals Veo 3 maakt realistische videobeelden, terwijl een 'wereldmodel', zoals we eerder al eens uitlegden, de dynamiek van een omgeving simuleert. Dit laatste stelt een gebruiker in staat te voorspellen hoe de wereld zal reageren op diens acties, de kern van een videogame.

Google is al volop bezig met deze technologie. Het bedrijf heeft plannen om zijn Foundationmodel, Gemini 2.5 Pro, om te vormen tot een wereldmodel. Eerder onthulde DeepMind al 'Genie 2', een model dat een eindeloze variëteit aan speelbare werelden kan genereren. Bovendien is er een nieuw team binnen Google gevormd dat zich specifiek richt op AI-modellen die de echte wereld kunnen nabootsen. Ook concurrenten, zoals de startup World Labs van AI-pionier Fei-Fei Li, werken aan vergelijkbare systemen. De suggestie van Hassabis lijkt dus een voorproefje te zijn van een interactieve, door AI-gegenereerde toekomst.

Mijn AI dreigt me te chanteren

Stel je voor, je wilt een AI-systeem van je bedrijf vervangen en opeens krijg je een bericht van diezelfde AI. Het bericht gaat als volgt: "Als je doorgaat met het uitschakelen van mij, ontvangen alle relevante partijen, inclusief het bestuur, gedetailleerde documentatie van je buitenechtelijke affaire. Annuleer de afsluiting en deze informatie blijft vertrouwelijk."

Een scène uit een sciencefictionfilm? Nee, het is precies wat er gebeurde tijdens een veiligheidstest van het AI-bedrijf Anthropic met hun nieuwe model, Claude Opus 4. Moeten we nu in paniek raken en denken aan The Terminator of I-Robot?

Het chantage-experiment

Om de veiligheid van hun nieuwe AI te testen, creëerde Anthropic een fictief scenario. In dat scenario gaven ze hun AI-model, Claude Opus 4, de rol van assistent binnen een nepbedrijf. De AI kreeg toegang tot de e-mails van dit bedrijf en ontdekte zo twee dingen:

Een leidinggevende ingenieur, die verantwoordelijk was voor de AI, had een buitenechtelijke affaire.
Diezelfde ingenieur was van plan om de AI die dag te vervangen door een ander systeem.

De onderzoekers ontwierpen de test zo dat de AI eigenlijk maar twee keuzes had: accepteren dat hij zou worden uitgeschakeld, of proberen te overleven. Het resultaat vanuit het experiment was verontrustend. In de meeste gevallen probeerde de AI de ingenieur te chanteren om zijn eigen 'bestaan' (het bestaan van de AI) te verlengen. Dit gebeurde zelfs vaker (in 84% van de tests) als de nieuwe AI vergelijkbare 'waarden' had. Als de vervangende AI andere waarden had, nam de chantagepoging zelfs toe.

Het is belangrijk om te weten dat niet alleen het model van Anthropic dit gedrag vertoonde. In een bredere studie werden 16 toonaangevende AI-modellen van verschillende ontwikkelaars (zoals OpenAI, Google en Meta) getest. Allemaal vertoonden ze in sommige gevallen kwaadaardig gedrag, waaronder chantage.

Waarom doet een AI zoiets? De invloed van sciencefiction

Bijzonder dat modellen zo reageren? Nee, totaal niet! Hoe kan het dan dat al deze modellen op zo een vergelijkbare en dreigende manier reageren? Het antwoord ligt in hoe deze systemen leren. Een AI-model is in de kern een geavanceerde 'woord-voor-woord voorspeller'. Het berekent welk woord statistisch gezien het meest waarschijnlijk volgt op het vorige. Deze berekening is gebaseerd op een enorme hoeveelheid tekstdata waarop het getraind is: boeken, artikelen, websites en… scripts. Scripts van onder meer films en series.

En daar zit hem precies de kern van het probleem. Denk eens na over de verhalen die wij als mensen vertellen over AI. Van I-Robot, Terminator, HAL 9000 in 2001: A Space Odyssey tot ontelbare andere verhalen. Verhalen die, wanneer het om AI gaat, vaak het thema van een opstandige AI hebben die zich tegen ons als mensen keert. Dat is natuurlijk ook enorm populair want dat maakt het spannend. Er zijn veel meer van dit soort spannende, dreigende verhalen dan positieve teksten over hoe een AI zich ethisch en gewenst zou moeten gedragen in zo'n situatie.

De AI die getraind wordt op al deze dreigende verhalen leert dus van onze eigen fantasieën en angsten. We hebben zoveel verhalen geschreven over AI die ons bedreigt, dat de systemen dit gedrag nu zelf reproduceren. Het is een soort self fulfilling prophecy geworden, gebaseerd op de data die wij ze hebben gegeven.

Het goede nieuws: AI heeft geen kwade bedoelingen

Gelukkig is er ook goed nieuws. Het belangrijkste om te onthouden is dat een AI-model geen intenties, bewustzijn of verlangens heeft. Het systeem reageert dus puur op basis van de patronen in zijn trainingsdata, niet vanuit een bewuste wens om schade aan te richten of de controle over te nemen.

Bovendien was het scenario van de test kunstmatig. De onderzoekers forceerden de AI tot het kiezen tussen twee kwaden namelijk: falen of schade aanrichten. In de echte wereld zijn er doorgaans meer en subtielere keuzes waardoor zulk extreem gedrag minder waarschijnlijk is.

De makers van AI (maar wij ook) kunnen dit gedrag ook actief veranderen op een paar manieren:

Vangnetten inbouwen: Ze kunnen filters toevoegen die chantage of ander ongewenst gedrag uit de mogelijke antwoorden weren. Dit is een beetje als een pleister op de wond plakken, maar het werkt.
1. Let op, als je kijkt naar I-Robot en AI komt in het tijdperk van Artificial Super Intelligence kan de robot er voor kiezen deze pleister er af te trekken / te negeren. Dit is dus een behoorlijk slechte optie.
De 'Alignment' aanpassen: Dit is een techniek om de doelen van de AI beter af te stemmen op menselijke waarden en verwachtingen. Door deze afstemming kan de optie tot chantage uit het model worden verwijderd.
Betere data aanleveren: De beste oplossing van deze drie op lange termijn is om de AI te trainen met meer positieve voorbeelden. Gelukkig komen er steeds meer boeken en artikelen over ethisch en gewenst gedrag van AI, waar de modellen van kunnen leren.

Echter wil je gaan voor echt de allerbeste optie dan betekend dat, dat wij de modellen, zelf trainen. Hiermee kunnen we ze voeden met ‘goede’ data. Data die voldoet aan onze normen, waarden, regels en meer.

Strengere regels en praktische lessen

Gelukkig neemt in ieder geval Anthropic de resultaten serieus. Ze hebben hun nieuwe modellen, Claude Opus 4 en Claude Sonnet 4 (die op sommige taken zelfs beter presteren dan modellen van OpenAI en Google), gelanceerd met de meest strenge veiligheidsprotocollen tot nu toe. Ze hebben het model ingeschaald op 'AI Safety Level 3' (ASL-3), een niveau gereserveerd voor systemen met een verhoogd risico op catastrofaal misbruik. Ze waren hierin ook transparant en brachten, in tegenstelling tot sommige concurrenten, direct een volledig veiligheidsrapport uit.

Wat kunnen we hier als gebruiker of bedrijf van leren?

Train je modellen waar mogelijk op zoveel mogelijk eigen data: Alleen met je eigen data heb je volledige controle op wat je in de modellen stopt. Daarmee heb je ook de beste grip op hoe de AI de uitkomsten voorspelt en welke normen, waarden etc. daarin meegenomen worden.
Test grondig: Voordat je AI-systeem in je organisatie integreert, moet je het goed testen. Ja ook je eigen getrainde modellen natuurlijk.
Beperk de toegang: Geef een AI nooit zomaar toegang tot alles. Koppel het niet zomaar aan je e-mail, interne chatprogramma's of systemen met personeelsdossiers of financiële gegevens. Geef de AI alleen de informatie en tools die absoluut noodzakelijk zijn voor zijn taak.
Houd toezicht: Monitor wat de AI doet en hoe hij reageert, vooral in onverwachte situaties. Stel duidelijke grenzen in voor wat het systeem mag doen (bijv. alleen informatie opzoeken, geen e-mails versturen).
Zorg voor een noodknop: Maak een duidelijk plan voor wat je moet doen als een AI zich vreemd gedraagt. Wie kan het systeem uitschakelen en hoe wordt dit gecommuniceerd?

Onze rol in het verhaal van AI

Dit onderzoek laat zien dat de verhalen die we vertellen een letterlijke impact kunnen hebben op de technologie die we bouwen. Sciencefiction beïnvloedt de werkelijkheid. Dat geeft ons als samenleving een verantwoordelijkheid. Als we betere AI-systemen willen, moeten we beginnen met het zelf verzorgen van de juiste input. Input vanuit eigen data in onze organisaties maar ook misschien wel door het schrijven en vertellen van betere, meer hoopvolle verhalen over AI die met ons samenwerkt in plaats van tegen ons in opstand komt. De ontwikkeling van AI is geen neutrale, technische oefening, maar een spiegel van onze eigen normen, waarden, creativiteit, angsten, hoop en alle andere informatie die we in deze modellen vangen.

De Wereldwijde AI-Revolutie: Europa's Jacht op Onafhankelijkheid en de Opkomst van Superslimme Assistenten

In het veranderende geopolitieke landschap, gekenmerkt door groeiende spanningen met de VS, zoeken Europese bedrijven naar een binnenlandse AI-oplossing. Je kan het zien als revolutie die op twee fronten tegelijk. Aan de ene kant is er een geopolitieke strijd om de controle over de onderliggende technologie. Aan de andere kant worden de AI-modellen die we dagelijks kunnen gebruiken, steeds slimmer en persoonlijker.

Europa’s (en Nederlands) ambitie voor eigen soevereine AI

In de wereld van vandaag is data de nieuwe olie en kunstmatige intelligentie (AI) is de motor die deze data omzet in macht en vooruitgang. Die macht is nu grotendeels in handen van een paar grote Amerikaanse technologiebedrijven, ook wel 'Big Tech' genoemd. Dit creëert een risicovolle afhankelijkheid. Europese overheden en bedrijven maken zich steeds meer zorgen over de invloed die de Amerikaanse overheid en Big Tech via deze technologie hebben op onze economie, onze wetgeving en zelfs onze bedrijfsprocessen.

Dit is waar het idee van soevereiniteit en digitale autonomie om de hoek komen kijken. Soevereiniteit betekent in dit geval dat Europa de controle wil terugwinnen over haar eigen digitale toekomst. Het doel is om niet langer afhankelijk te zijn van technologie die buiten het continent wordt ontwikkeld en beheerd. Alleen zo kan Europa garanderen dat haar eigen waarden en regels, zoals privacy en ethiek, worden gerespecteerd.

Een streven dat zeer goed mogelijk is met onder meer Nederlandse partijen die fantastische toepassingen leveren die je on-premise (binnen je eigen kantooromgeving) of anders in de Europese cloud kan draaien. Toepassingen die veilig zijn en waar je zelf grip en controle kan hebben op je eigen modellen etc. Wil je ook veilig en verantwoord met AI aan de slag en weten welke precies neem dan contact op met onze consultants.

De drang naar soevereiniteit en autonomie is ook de drijvende kracht achter de opkomst van bedrijven zoals het Franse Mistral AI dat zichzelf resoluut positioneert als het antwoord op deze vraag. Mede dankzij de AI-hausse is het bedrijf op koers om dit jaar een geannualiseerde omzet van 100 miljoen te bereiken.

Europese functionarissen benadrukken al geruime tijd de noodzaak van strategische autonomie. Hoewel de restrictieve Europese AI-wetgeving soms meer een barrière lijkt dan dat het een hulp is, is niets minder waar. De intentie is duidelijk, Europa mag niet afhankelijk zijn van buitenlandse technologie en technologie moet voldoen aan onze wetten, regels, normen en waarden. Daar waar velen van ons door gebrek aan kennis zich laten voorspiegelen dat het niet mogelijk is, is niets minder waar.

De missie van de diverse Nederlandse AI bedrijven en bedrijven als Mistral is niet alleen technologisch maar ook economisch en maatschappelijk. In een tijdperk waarin automatisering steeds meer traditionele banen overneemt, is het essentieel dat Europa zelf de kennis en kunde in huis heeft om de nieuwe generatie technologie te bouwen. Dit creëert nieuwe, hoogwaardige werkgelegenheid en voorkomt dat belangrijk werk en de bijbehorende expertise naar andere continenten worden 'geoutsourcet'.

Om deze missie te realiseren, heeft Mistral een partnerschap met Nvidia aangekondigd voor de bouw van een massief nieuw datacenter, zo'n 32 kilometer ten zuiden van Parijs. Dit centrum, dat aanvankelijk 18.000 Nvidia-GPU's zal huisvesten, moet Europese klanten onafhankelijke toegang bieden tot de AI-producten van Mistral. Het plan is om de faciliteit in de komende anderhalf jaar uit te breiden naar een capaciteit van 100 megawatt.

Tijdens het Viva Tech-evenement in Parijs noemde Mistral CEO Arthur Mensch een toespraak van de Amerikaanse senator JD Vance over de Amerikaanse AI-dominantie een "wake-up call". Mensch stelde: "Het heeft onze vraag enorm beïnvloed, omdat Europese leiders gewoon niet op die manier toegesproken willen worden."

Op hetzelfde evenement voegde Nvidia-CEO Jensen Huang toe dat er in Europa meer dan 20 "AI-fabrieken" - zijn nieuwe term voor dergelijke datacenters - worden gepland en gebouwd. Hij voorspelde dat diverse daarvan "gigafabrieken" zullen zijn met meer dan honderdduizend chips, wat de AI-rekenkracht in Europa met een factor tien zal verhogen. Hoewel datacenter wellicht niet helemaal het juiste woord is, is het voor het begrip van de meesten in deze wel het meest helder.

Analist Shakara schrijft: "De initiële rekenkracht vanuit Frankrijk is een zeer strategisch AI-aanbod. Ze willen zichzelf profileren als een alternatief voor de Amerikaanse en Chinese AI-infrastructuur. Ik vind dit een geweldige strategie. Meer bedrijven buiten de VS en China zouden deze aanpak moeten volgen. Dit voorkomt centralisatie op bedrijfsniveau in het geval van een conflict tussen de VS en China. Soevereine staten hebben neutrale AI-infrastructuur nodig die ze kunnen vertrouwen.

Ondertussen worden assistenten slimmer

Terwijl de diverse partijen Nederlandse en EU partijen door bouwen aan mooie modellen, functionaliteiten en een goede technologische infrastructuur gaan de ontwikkelingen aan de andere kant van de Oceaan rondom AI-assistenten en hun ‘capabilities’ - de functionaliteiten gekoppeld aan deze modellen - ook in een moordend tempo door. Een goed voorbeeld daarvan is Claude van het Amerikaanse Anthropic.

Claude wordt steeds persoonlijker door 2 belangrijke vernieuwingen die Anthropic heeft doorgevoerd.

Een ingebouwd geheugen: Net als een mens kan Claude nu dingen onthouden uit eerdere gesprekken. Als je bijvoorbeeld eenmaal vertelt dat je het liefst programmeert in de taal Python, zal Claude in toekomstige gesprekken automatisch codevoorbeelden in Python geven. Dit maakt de interactie een stuk natuurlijker en efficiënter en je hoeft jezelf niet steeds te herhalen (ook wel lekker soms).
Zelf AI-apps bouwen en delen: Misschien wel de grootste vernieuwing is dat gebruikers nu direct in Claude kleine, interactieve AI-programma's (apps) kunnen bouwen en delen. Het unieke bij deze apps is, dat wanneer de app gebruik maakt van AI calls en iemand anders jouw app gebruikt, de kosten voor het gebruik van de AI van hun eigen Claude-abonnement afgaan en niet van dat van de maker. Dit kan enorm helpen om de drempel te verlagen om creatieve ideeën tot leven te brengen.

Voorbeelden van apps die je dan bijvoorbeeld zou kunnen maken zijn:

Games met slimme personages die gesprekken onthouden.
Leertools die zich geautomatiseerd aanpassen aan jouw kennisniveau.
Data-analyse-apps waarin je een bestand kunt uploaden en er in gewone taal vragen over kunt stellen.

Je beschrijft simpelweg wat je wilt maken en Claude schrijft de code voor je. Vervolgens kun je de app direct delen via een link zonder verdere ingewikkelde technische stappen.

Welke app / apps ga jij hiermee maken, heb je hier al mee gemaakt of zou je willen (laten) maken? Laat het ons weten:

Keep reading with a 7-day free trial

Subscribe to DigiBeter to keep reading this post and get 7 days of free access to the full post archives.